ปัจจุบัน หลายประเทศได้ก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และต้องเผชิญกับความท้าทายหลาย ๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นการรับมือกับปัญหาสุขภาพ ปัญหาคุณภาพชีวิตของผู้สูงวัย ไปจนถึงปัญหาด้านเศรษฐกิจ และโครงสร้างประชากร1
หนึ่งในปัญหาที่ไม่ควรมองข้าม คือปัญหาด้านสภาพจิตใจของผู้สูงอายุ โดยเฉพาะกลุ่มที่อาศัยอยู่ตามลำพัง หรือในสถานดูแลผู้สูงอายุ ซึ่งอาจรู้สึกเหงา โดดเดี่ยว น้อยใจ ซึมเศร้า หรือถูกทอดทิ้ง ในประเทศไทย จากข้อมูลของสำนักงานสถิติแห่งชาติ จำนวนผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำพังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยอยู่ที่ร้อยละ 12 ของจำนวนผู้สูงอายุทั้งหมด ในปี พ.ศ. 25642 ส่วนในประเทศสเปน ความโดดเดี่ยวในผู้สูงอายุก็เป็นปัญหาเช่นเดียวกัน
ในปี 2556 อัลเบร์โต กาบาเนส (Alberto Cabanes) ชายหนุ่มชาวสเปนวัย 24 ปี ไปเยี่ยมปู่ของเขาที่สถานดูแลผู้สูงอายุเป็นประจำ เขาสังเกตว่าผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ที่นั่นมักอยากเข้ามาทักทาย อยากพูดคุยด้วย โดยเฉพาะเบร์นาร์โด (Bernardo) พ่อหม้ายสูงวัยคนหนึ่งที่ไม่มีลูกหลาน ในช่วงเทศกาลคริสต์มาสของปีนั้น ชายหนุ่มได้ยินเบร์นาร์โดกล่าวว่า เขาอยากจะมีหลานปู่หลานตาสักคน อัลเบร์โตจึงตอบกลับไปว่า เขาจะเป็นหลานให้เบร์นาร์โดเอง3
นั่นคือจุดเริ่มต้นของโครงการ Adopta un abuelo ชื่อโครงการในภาษาสเปนเล่นกับคำกริยา “Adoptar” ซึ่งปกติใช้กับการรับเลี้ยง รับอุปการะเด็ก แต่ในที่นี้ สื่อถึงการเชิญชวนให้อาสาสมัครหนุ่มสาว รับดูแลผู้สูงวัยเหมือนเป็นปู่ย่าตายายของตนเอง โดยการไปเยี่ยมหรือพูดคุยกับพวกเขาเป็นประจำ นอกจากจะสร้างความสดใสให้ผู้สูงวัยแล้ว อาสาสมัครหนุ่มสาวเหล่านี้ยังจะได้รับฟังข้อคิด ประสบการณ์ชีวิตต่างๆ ที่ผู้สูงวัยพร้อมจะแบ่งปันอีกด้วย
จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ สตาร์ตอัปจากประเทศสเปนนี้ ได้เติบโตจนกลายเป็นองค์การไม่แสวงหาผลกำไร ที่ได้ร่วมมือกับหลากหลายภาคส่วนทั่วประเทศสเปน และกำลังขยับขยายไปสู่ระดับนานาชาติ โดยปัจจุบันมีอาสาสมัครกว่า 12,500 คน ที่ได้ใช้เวลาร่วมกับผู้สูงวัยรวมกันแล้วกว่า 48,000 ชั่วโมง4
ที่น่าสนใจคือการใช้เทคโนโลยีให้ทั้งอาสาสมัครและผู้สูงวัยเข้าถึงบริการอย่างง่ายดายโดยอาสาสมัคร สามารถเลือกได้ว่าจะร่วมกิจกรรมแบบเดินทางไปพบกับผู้สูงวัยหรือจะคุยเล่นแก้เหงากับพวกเขาผ่านฟังก์ชันการ โทรศัพท์หรือวิดีโอคอลผ่านแอป การติดต่อผ่านแอปนี้ช่วยรักษาข้อมูลส่วนตัวให้ปลอดภัยสำหรับทั้งสองฝ่าย และจะไม่มีการเปิดเผยเบอร์โทรศัพท์ของแต่ละฝ่าย
เริ่มแรก อาสาสมัครจะลงทะเบียนผ่านแอปพลิเคชัน และทำแบบทดสอบเกี่ยวกับลักษณะนิสัย เพื่อสร้างโปรไฟล์ที่จะนำไปจับคู่กับคุณตาคุณยายที่น่าจะเข้ากันได้ดี จากนั้น อาสาสมัครจะจ่ายเงินค่าสมาชิกผ่านแอป (9 ยูโรต่อเดือน ข้อมูล ณ เดือนมิถุนายน 25675) และจะได้รับข้อมูลเบื้องต้นในการปฏิบัติตนจากนักสังคมสงเคราะห์ ก่อนที่จะเริ่มพูดคุยกับผู้สูงวัย นอกจากนี้ ในแอปพลิเคชันยังมีระบบพร้อมให้ติดต่อหากต้องการความช่วยเหลือทางเทคนิคหรือประสบปัญหาใด ๆ ส่วนผู้สูงวัยจะไม่ต้องเสียค่าใช้จ่าย
Adopta un abuelo นับเป็นตัวอย่างของการใช้แพลตฟอร์มเทคโนโลยีการสื่อสาร ให้เป็นประโยชน์ในการดูแลกลุ่มประชากรสูงวัยที่นับวันจะเพิ่มสูงขึ้น โดยทำให้ช่องทางการติดต่อสื่อสารระหว่างอาสาสมัครและผู้สูงวัยสะดวกและง่ายดายขึ้น ทั้งยังก้าวข้ามข้อจำกัดทางพื้นที่ด้วยฟังก์ชันการโทรศัพท์พูดคุยกับผู้สูงวัยผ่านแอป และถึงแม้แนวคิดริเริ่มจะมาจากเอกชน ภาครัฐก็สามารถก้าวเข้ามาส่งเสริมและขยายผลการดำเนินงาน ให้เป็นประโยชน์ต่อประชาชนในวงกว้างยิ่งขึ้นได้ ในปี 2563 ช่วงที่สถานการณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนาแพร่ระบาดหนัก และผู้สูงวัยต้องกักตัวอยู่แต่ในเคหสถาน ยิ่งทำให้เสี่ยงต่อความรู้สึกวิตกกังวลหรือโดดเดี่ยว Adopta un abuelo ได้ร่วมมือกับเทศบาลเมืองมาดริด จัดให้มีหมายเลขโทรศัพท์ที่ผู้สูงวัยสามารถติดต่อเข้ามาได้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย เพื่อพูดคุยกับอาสาสมัคร6
สำหรับประเทศไทยเอง จากข้อมูลของกรมกิจการผู้สูงอายุ ถือว่าได้เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์แล้ว ด้วยจำนวนประชากรสูงอายุที่มีถึงร้อยละ 20 ของประชากรทั้งประเทศ7 ถ้าหากมีโครงการในทำนองเดียวกันนี้บ้าง ก็น่าจะเป็นประโยชน์ไม่น้อย
เขียนโดย
ดร.อนิมมาล เล็กสวัสดิ์
ศูนย์การแปลและการล่ามเฉลิมพระเกียรติ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
รายการอ้างอิง
- กรมกิจการผู้สูงอายุ. (2564). สังคมผู้สูงอายุในปัจจุบันและเศรษฐกิจในประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 7 มิถุนายน 2567 จาก https://www.dop.go.th/th/know/15/926
- สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2564). บทสรุปสำหรับผู้บริหาร การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2564. สืบค้นเมื่อ 7 มิถุนายน 2567 จาก https://www.nso.go.th/nsoweb/storage/survey_detail/2023/20230731140458_26870.pdf
- Negrete, Borja. (n.d.). ‘Adopta un abuelo’, la iniciativa que calma la soledad de los ancianos. Retrieved 7 June 2024 from https://www.elmundo.es/f5/comparte/2016/12/29/58625745ca4741df408b45ba.html
- Adopta un abuelo. (n.d.). Nuestro impacto hasta ahora. Retrieved 7 June 2024 from https://adoptaunabuelo.org/
- Adopta un abuelo. (n.d.). Sobre adopta un abuelo. Retrieved 7 June 2024 from https://adoptaunabuelo.org/2021/09/07/sobre-adopta-un-abuelo/
- El Ayuntamiento y la ONG Adopta Un Abuelo lanzan un teléfono para que los mayores hablen con voluntarios durante el periodo de confinamiento. (n.d.). Retrieved 8 June 2024 from https://diario.madrid.es/blog/notas-de-prensa/el-ayuntamiento-y-la-ong-adopta-un-abuelo-lanzan-un-telefono-para-que-los-mayores-hablen-con-voluntarios-durante-el-periodo-de-confinamiento/
- กรมกิจการผู้สูงอายุ. (ม.ป.ป.). ข้อมูลผู้สูงอายุทั่วไป. สืบค้นเมื่อ 7 มิถุนายน 2567 https://www.dop.go.th/th/know/1