เมื่อเทคโนโลยีการแพทย์พัฒนามากขึ้น คนจึงมีอายุยืนยาวมากขึ้น ดังนั้นสังคมจึงประกอบไปด้วยกลุ่มคนหลายช่วงวัย อย่างไรก็ตาม เป็นเรื่องยากที่คนในสังคมทุกคนจะมีความคิดเห็นไปในทางเดียวกัน เพราะมีความแตกต่างมากมายทั้งทางกายภาพ เพศสภาพ เพศสถานะ อาชีพ วัย การศึกษา ฐานะทางเศรษฐกิจ ชุดคุณค่าที่ยึดถือทางสังคมและวัฒนธรรม จึงไม่น่าแปลกใจที่บางครั้งจะเกิดการโต้แย้ง อันมาจากอคติความไม่เข้าใจบางประการ แต่สิ่งที่น่าสนใจไม่น้อยคือ ชุมชน ASMR ในต่างประเทศมีการโอบรับผู้สูงอายุทางออนไลน์และเกิดการยอมรับซึ่งกันและกัน
เมื่อ ASMR ทำให้คนชื่นชมผู้สูงอายุอย่างคาดไม่ถึง
ปัจจุบันมีชุมชนออนไลน์ที่ติดตาม ASMR โดยสมาชิกส่วนใหญ่เป็นวัยรุ่นและวัยทำงาน แต่สิ่งที่น่าสนใจคือ กลับมีผู้สูงอายุมาเป็นไอดอลในชุมชน ASMR ด้วยอย่างไม่ตั้งใจ และแสดงให้เห็นการรับรู้เชิงบวกต่อผู้สูงอายุ
Autonomous Meridian Response (ASMR) คือ การทำเสียงต่าง ๆ ที่ทำให้ผู้ฟังรู้สึกผ่อนคลาย มีหลากหลายรูปแบบ เช่น เสียงบรรยากาศ เสียงธรรมชาติ เสียงพัดลม เสียงเคี้ยว เสียงเคาะวัตถุต่าง ๆ เสียงขูด เสียงกระซิบ เสียงพูดที่นุ่มหู คำพูดให้กำลังใจ ไปจนถึงเสียงห่อปาก กระดกลิ้น1 อาจมีการแสดงบทบาทสมมติ เช่น เพื่อนช่วยแต่งหน้า พนักงานสปานวดหน้า พนักงานร้านทำผม เพื่อให้ผู้ชมที่กำลังกังวลและเหงารู้สึกผ่อนคลาย ได้รับการดูแล เป็นต้น
การสำรวจเทรนด์ในกูเกิลพบว่ามีการใช้คำค้น “ASMR” เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และคำค้นที่ได้รับความนิยมสูงคือ “ASMR การเคี้ยว” “โชว์การรับประทานอาหาร (Mukbang)” “การนวด” และ “เสียงพูดคุย” แสดงให้เห็นว่าในปัจจุบันคนรู้สึกโดดเดี่ยวมากขึ้น ต้องการเพื่อนร่วมรับประทานอาหาร ดูแลและพูดคุย ส่วนนักแสดงผู้สร้างเสียงและเล่นบทบาทสมมติ ASMR เรียกกันว่า ศิลปิน ASMR หรือ ASMRtists
ผู้ฟังและผู้ชม ASMR
ผู้ฟังและผู้ชม ASMR ทั่วโลกมีทุกวัย เพราะทุกคนไม่ว่าจะวัยไหนก็เกิดความรู้สึกวิตกกังวลได้ไม่ต่างกันประเทศเกาหลีใต้ที่ประชากรมีความเครียดสูงเป็นหนึ่งในประเทศที่ ASMR ได้รับความนิยมสูงมาก2 ทำให้แม้แต่นักร้องก็ต้องหันมาแสดง ASMR อยู่บ้าง เช่น นักร้องหญิงวงเอสป้า (Aespa) ทำ ASMR เคี้ยวขนม ไอดอลแบบเสมือนจริง (Virtual idol) เช่น วง (Plave) ทำ ASMR โดยทำท่าแคะสำลีให้หูจำลอง ตลาด ASMR เติบโตขึ้น เรื่อย ๆ แบรนด์เครื่องสำอางดูแลผิวจึงนิยมจ้างวานให้ศิลปิน ASMR นำผลิตภัณฑ์มาโชว์ในวิดีโอเพื่อการโฆษณา3
ผู้สูงอายุกับการเป็นดารา ASMR โดยไม่ตั้งใจ
สิ่งที่น่าประหลาดใจในวัฒนธรรมที่ดูเหมือนเฉพาะกลุ่มอย่าง ASMR และดูเป็นวัฒนธรรมของคนหนุ่มสาว คือการที่คลิปวิดีโอของผู้สูงอายุได้รับความนิยมมากโดยไม่ได้มีการโฆษณา ไปจนถึงการที่กลุ่มคนฟังหนุ่มสาวและวัยทำงานโอบรับทัศนคติในเชิงบวกต่อผู้สูงอายุ ยกตัวอย่างได้ถึงสามกรณีคือ
บ๊อบ รอส “เขาเหมือนคุณปู่ที่ฉันไม่เคยมี”
บ๊อบ รอส หรือโรเบิร์ต รอส (ค.ศ.1942-1995) เป็นจิตรกรและพิธีกรสาธิตการวาดภาพศิลปะในรายการ The Joy of Painting (ความสุขแห่งการเขียนภาพ) เป็นรายการของสถานีโทรทัศน์ PBS ประเทศสหรัฐอเมริกา ออกอากาศในปี ค.ศ.1983-1994 และมีการนำมาเผยแพร่อีกครั้งในยูทูบ4,5
แม้ในรายการรอสจะอยู่ในช่วงวัยกลางคนและได้เสียชีวิตไปหลายสิบปีแล้ว แต่เพราะยูทูบทำให้คนรุ่นหลังได้มาดูรายการของรอสและชื่นชมน้ำเสียงที่น่าฟังขณะสอนศิลปะ รวมทั้งการสนับสนุนให้ทุกคนกล้าสร้างผลงานโดยไม่ต้องกังวลว่าจะต้องสมบูรณ์แบบ ภาพศิลปะที่สวยงามเป็นรูปทิวทัศน์ธรรมชาติ เสียงขูดสี เสียงระบายสีอย่างสม่ำเสมอสร้างความรู้สึกสบายใจ เนื้อหารายการนี้จึงเป็นที่นิยมอย่างมากในผู้ชมทั่วไปรวมไปถึงผู้ชม ASMR ที่รู้สึกผ่อนคลาย จนทำให้มียอดวิวของรายการแตะหลักแสน และบางคลิปยอดวิวไปไกลถึง 12 ล้านครั้ง ผู้ชมหลายคนที่รู้สึกชื่นชมในความอบอุ่นและความสบายใจที่ได้รับจากรายการมักจะแสดงความคิดเห็นในแต่ละคลิปวิดีโอว่า “รอสเป็นเหมือนคุณปู่ที่ฉันไม่เคยมี” และ “รอสเป็นเหมือนนักจิตบำบัดที่รักษาพวกเราฟรี ๆ”
ภาพ : https://www.youtube.com/@bobross_thejoyofpainting
จอห์น บัตเลอร์ และการบอกเล่ามุมมองการใช้ชีวิต
จอห์น บัตเลอร์ เกษตรกรชาวอังกฤษวัย 87 ปีเคยให้สัมภาษณ์สำนักข่าวหนึ่งในอังกฤษและคลิปของเขาก็กลายเป็นกระแสในชุมชน ASMR อย่างคาดไม่ถึง คนพากันแชร์และชื่นชมน้ำเสียงที่น่าฟังและการพูดช้า ๆ ชัด ๆ ของเขา เมื่อเกิดสถานการณ์โควิด เขาและครอบครัวจึงช่วยกันอัดคลิปลงยูทูบ โดยมีเนื้อหาเกี่ยวกับความศรัทธาในพระเจ้าและมุมมองการปล่อยวางในการใช้ชีวิตทางช่อง “Spiritual Enfoldment with John Butler”6
จะเห็นได้ว่าน้ำเสียงที่น่าฟัง การพูดภาษาอังกฤษในจังหวะช้า ๆ ชัด ๆ ฟังง่าย บรรยากาศในชนบทของอังกฤษที่มีธรรมชาติ หรือบรรยากาศในโบสถ์ รวมทั้งเนื้อหาเกี่ยวกับความศรัทธาในศาสนา ช่วยลดความกังวลได้เป็นอย่างดี ต่อให้ผู้ชมไม่ได้นับถือศาสนาคริสต์ก็รู้สึกผ่อนคลายไปกับการฟังน้ำเสียงนุ่ม ๆ ของคุณตาบัตเลอร์ ทำให้ปัจจุบันบัตเลอร์มีผู้ติดตามถึงสองแสนหกหมื่นคน
ภาพ : https://www.youtube.com/@SpiritualUnfoldment
คุณตาโพ และการสร้างอาชีพให้ผู้สูงอายุ
คุณตาโพ เป็นชายสูงอายุวัย 91 ปีชาวอเมริกันที่มีลูกสาวเป็นยูทูบเบอร์ ลูกสาวของเขาชักชวนให้เขามาออกหน้ากล้องแสดงเป็น “คุณตาโพ” เพื่อแบ่งปันความรัก เพราะลูกสาวของเขาไม่มีลูก และคุณตาโพเติบโตมาโดยกำพร้าพ่อตั้งแต่อายุสิบปี ความรู้สึกว้าเหว่เป็นสิ่งที่คนจำนวนมากประสบ คุณตาโพจึงออกหน้ากล้องแสดงบทบาทเป็น “คุณตา” ของ “หลาน ๆ” (ผู้ชม) หน้ากล้องทุกคน โดยมีการพูดทักทาย ให้กำลังใจ และแสดงแบบศิลปิน ASMR คนอื่นคือ เคาะไม้และวัสดุต่าง ๆ ให้คนฟังรู้สึกผ่อนคลาย จะสังเกตได้ว่าคอมเมนต์ของช่องคุณตาโพในยูทูบเป็นชุมชนที่ค่อนข้างอบอุ่นและปลอดภัย เพราะมีทั้งคนเล่าเรื่องราวส่วนตัว ทั้งชีวิตครอบครัวที่ไม่มีความสุขและปัญหาชีวิตก่อนจะขอบคุณคุณตาโพ โดยมีลูกสาวของคุณตาโพมาช่วยตอบและให้กำลังใจผู้ชม7
ภาพ : https://www.youtube.com/@PoesASMR
จุดร่วมของไอดอลผู้สูงอายุในชุมชน ASMR
สิ่งที่น่าสังเกตเกี่ยวกับผู้สูงอายุที่ชุมชน ASMR ชื่นชม คือ น้ำเสียงที่ฟังดูอ่อนโยน รื่นหู มีการให้คติข้อคิดในการใช้ชีวิตจากชายสูงอายุผู้ได้ผ่านประสบการณ์ต่าง ๆ ด้วยตัวเองมามาก ประกอบกับเสียงฉากหลังมักเป็นเสียงที่มีตามธรรมชาติ ไม่ค่อยปรุงแต่งแบบศิลปิน ASMR วัยอื่นที่เน้นเทคนิค จึงตอบโจทย์คนรุ่นใหม่ที่ไม่ค่อยได้ใกล้ชิดธรรมชาติ รวมทั้งความรู้สึกเหมือนมีญาติผู้ใหญ่คอยเตือนสติแบบใจเย็น ไม่ดุว่า ไม่บังคับ จึงช่วยคลายความเหงาและทำให้ผู้ชมรู้สึกอบอุ่น เป็นญาติผู้ใหญ่แบบสมมติที่ไม่เข้มงวด ไม่ตัดสิน ลดความกดดันในการใช้ชีวิต อีกทั้งกรณีทั้งสามศิลปินเป็นผู้สูงอายุเพศชายมีน้ำเสียงโทนต่ำและพูดช้า จึงทำให้ผู้ฟัง ASMR ที่เป็นช่วงวัยรุ่นและวัยทำงานรู้สึกผ่อนคลายจากความเหนื่อยล้า คนที่เป็นโรควิตกกังวล ซึมเศร้า หรือประสบภาวะหมดไฟ (Burnout) สามารถนอนหลับได้อย่างสบายใจ
จะเห็นได้ว่ามิใช่ว่าคนในวัยอื่นมีความรู้สึกในแง่ลบต่อผู้สูงอายุอย่างที่ผู้สูงอายุนึกน้อยใจ แต่ทว่าการปฏิบัติตัวของผู้สูงอายุก็เป็นสิ่งสำคัญ ผู้สูงอายุในสื่อที่ได้รับความนิยมนั้นมีประสบการณ์ชีวิต มีความรู้ มีความเมตตาที่จะสอนและเตือนสติคนรุ่นหลัง ความสำเร็จของ ASMR ผู้สูงอายุที่เป็นไปโดยธรรมชาติไม่บังคับนี้เป็นข้อพิสูจน์ว่าคนรุ่นหลังยังคงชื่นชมและให้เกียรติผู้สูงอายุในฐานะที่อีกฝ่ายอาบน้ำร้อนมาก่อน แต่สิ่งที่สำคัญมากคือผู้สูงอายุเหล่านั้นจะต้องมีน้ำเสียงที่น่าฟัง ไม่ก้าวร้าว ไม่บังคับ ไม่ลุแก่อำนาจจนเกินไป มีเมตตาต่อผู้ฟัง สร้างความสบายใจในการอยู่ร่วมกันของคนต่างวัยและต่างวัฒนธรรม
เขียนโดย
รุจีลักษณ์ สีลาเขต
นักศึกษาปริญญาเอก มหาวิทยาลัยซอร์บอน
รายการอ้างอิง
- Greer, J. (2022). ASMR is linked to anxiety and neuroticism, our new research finds. Retrieved 1 July 2024 from https://theconversation.com/asmr-is-linked-to-anxiety-and-neuroticism-our-new-research-finds-175903
- CMKL University Thailand. (2020). ศาสตร์การทำ ASMR Content แบบจบครบทุกประเด็น ฉบับมือใหม่. สืบค้นเมื่อ 1 กรกฎาคม 2567 จาก https://www.tci.cmkl.ac.th/post/asmr-for-beginners
- Mooney, A., & Klein, J. (2016). ASMR videos are the biggest YouTube trend you’ve never heard of. Retrieved 1 July 2024 from https://www.thinkwithgoogle.com/consumer-insights/consumer-trends/asmr-videos-youtube-trend/
- Britannica. (2024). Bob Ross. Retrieved 1 July 2024 from https://www.britannica.com/biography/Bob-Ross
- Bobross.com. (2011) Bob Ross The Joy of Painting Official Channel. Retrieved 1 July 2024 from https://www.youtube.com/@bobross_thejoyofpainting
- BBC. (2021). ASMR: Former farmer, 84, is accidental YouTube star. Retrieved 1 July 2024 from https://www.bbc.com/news/av/uk-england-derbyshire-57402080
- PoesASMR. (2022). Grandpa Poe’s ASMR. Retrieved 1 July 2024 from https://www.youtube.com/@PoesASMR